メニュー  → 生薬学術情報  → 
防已
防已
(ぼうい)
防已
入手時名称:防已
撮影場所:富山大学 和漢医薬学総合研究所 民族薬物資料館
TMPW No.:2982A1
Sinomenium acutum
植物名:Sinomenium acutum
撮影場所:日本, 岐阜県
撮影日時:1995
撮影者:小松かつ子

生薬別名 漢防已, 青風藤, 青藤
生薬ラテン名 Sinomeni Caulis et Rhizoma
生薬英名 Sinomenium Stem and Rhizome
科名 ツヅラフジ科 Menispermaceae
基原 オオツヅラフジ Sinomenium acutum Rehder et E.H.Wilson (IPNI:581373-1)
薬用部位 蔓性の茎及び根茎
選品 横断面が褐色で菊花状紋があり、木通に似たものが真物である (文献Q1)。
主要成分 ステロール sterols
- Stigmasterol (S. acutum)
- β-Sitosterol (S. acutum)

イソキノリンアルカロイド isoquinoline alkaloids
- Acutumidine (S. acutum)
- Acutumine (S. acutum)
- Cocculolidine (C. trilobus)
- Disinomenine (S. acutum)
- Isosinomenine (S. acutum)
- Isotrilobine (C. trilobus)
- Magnoflorine (S. acutum, C. trilobus)
- Normenisarine (C. trilobus)
- Sinactine (S. acutum)
- Sinoacutine (S. acutum)
- Sinomenine (S. acutum)
- Trilobamine (C. trilobus)
- Trilobine (C. trilobus)
- Tuduranine (S. acutum)
薬理作用 抗炎症,抗アレルギー作用(熱水エキス),抗炎症,鎮痛,血圧降下作用(sinomenine).
臨床応用 利尿,鎮痛薬として,神経痛,リウマチ,関節炎,水腫などに応用する.
頻用疾患 リウマチ, 関節炎, 関節痛, 麻痺, 口渇, 浮腫, 肺水腫, 腹水, 小便不利, そう痒
含有方剤 栝楼薤白湯 , 小続命湯 , 疎経活血湯 , 独活湯 , 防已黄耆湯 , 防已茯苓湯 , 木防已湯
帰経 膀胱, 肺
苦, 辛
神農本草経 中品
中医分類 利水滲湿薬
薬能 去風湿,通経絡,利小便.風湿痺痛,関節腫脹,麻痺そう痒に用いる.
薬徴 水を治することを主る也。
備考 第十八改正日本薬局方収載品.
木防已はツヅラフジ科の アオツヅラフジ Cocculus trilobus (Thunb.) DC. の茎及び根である.『日本薬局方』では防已として,オオツヅラフジ Sinomenium acutum Rehder et Wilsonの蔓性の茎及び根茎が規定される.中国では S. acutum 及び S. acutum (Thunb.) Rehder et Wilson var. cinereum Rehder et Wilson の蔓性の茎を""青風藤""と称し,『中華人民共和国薬典』に収載される.同書に収載される防已はツヅラフジ科の Stephania tetrandra S. Mooreの根で,粉防已とも称される.さらに広防已としてウマノスズクサ科の Aristolochia fangchi Y.C.Wu ex L.D.Chou ex S.M.Hwang の根が収載される. 中国では防已は防己と記される.
外部リンク: 民族薬物DB, KNApSAcK, metabolomics.jp, KampoDB
参考文献 選品
Q1) 難波 恒雄, 津田 喜典 編: 生薬学概論 (改訂第3版), 南江堂, 東京, 1998.

主要成分
C1) 和漢薬百科図鑑 Vol. I, pp. 78-81.
遺伝子領域
Gene Region
Nuclear Chloroplast Mitochondria
基原 5Ss 18S ITS1 5.8S ITS2 26S others trnH-psbA matK trnK trnK-rps16 trnT-L trnL trnL-F rbcL rpoC1 ndhF others
Sinomenium acutum Rehder et E.H.Wilson (IPNI:581373-1)
atpB
 FJ026446